|
Uygarlığın Doğduğu Şehir: Şanlıurfa
İlkçağdan Günümüze Urfa'da Sanat ve Edebiyat
Osmanlı Dönemi (1516-1923) Baba Cem'i Cem’i mahlasını
kullanmıştır. Mahlasına dayanarak isminin Cuma olduğu söylenmekte ise de asıl
adı Mustafa’dır. Doğumu ve ölümü hakkında herhangi bir bilgi yoktur. “Karadağ
Savaşı” adlı el yazması destânı Sedat Saraç’ın kütüphânesinde mevcuttur. Şairin
bu kitabını günümüz Türkçesine çeviren ve hakkında bilgi toplayan Araştırmacı
Mahmut Karakaş’ın yazdığına göre: “Urfalı şairler arasında belki de ilk ve son
kişi olarak başından geçen tarihi bir macerayı destân halinde manzum olarak
yazmış tek kişidir. Edebi değeri zayıf olmakla birlikte tarihi değeri olan bu
destân, Urfa’mız için mahalli özellikleri bulunması bakımından önemlidir. Cem’i,
Karadağ Savaşı ve onu takiben tarihte 93 Harbi diye meşhur olan 1876 tarihinde
başlayan Osmanlı-Rus savaşını yaşamış ve bu savaşları başlangıcından bitimine
kadar anlatmaya çalışmıştır. 1800’lü yılların ortalarında yaşayan şairi sanat ve edebiyat açısından önemli
kılan, onun destân türünde bir eser yazmış olmasıdır. Zira Cem’i, yaşadığı
olayları, gördüğü şeyleri, dahası başından geçen maceraları kendi kültür ve
eğitim sınırları içerisinde aşıkane ve duygusal bir dille anlatmıştır. Bedelli
bir asker olarak katıldığı Karadağ Savaşı’nı destânımsı şekilde anlatan şairin
söz konusu eseri üzerinde inceleme yapan Mahmut Karakaş, yazısının iyi,
imlasının çok bozuk ve kelimeleri değişik harflerle yazmasından tahsilinin az
olduğu kanısına varmıştır. Cem’i destânını üç başlık altında yazmıştır: 1- Tekerleme-i Hikâyet-i Karadağ-ı Cem’i: Bu bölümde Osmanlı-Rus
savaşı, genel olarak ele alınmış; Anadolu ve Rumeli cepheleri kısa bir özet
halinde destânlaştırılmıştır. 2- Destân-ı Baba Cem’i Serencâm-ı Karadağ: Bu bölümde Cem’i, orduya
katılışını ve gemilerle Akdeniz üzerinden Adriyatik Denizi’nde kıyısı bulunan
Karadağ’a gidişlerini ve Karadağ savaşını anlatmaktadır. 3- Serencâm-ı Karadağ: Bu bölümde 93 Harbi diye bilinen savaşın hemen
ardından başlayan Osmanlı-Rus savaşının Rumeli cephesini anlatmaktadır. Şiirinden bir örnek: Medet et bizlere Kadir-u Kayyûm-u Hüdâ
Biz fakiriz kullarız, hem bikes u mahzun gedâ Bu kâfir zalimi gaddar nedir bu ettiği şeyler
Kerem kıl anları, kâhret o merdân kalmaya ferdâ Biz Muhammed ümmeti hem aşkıyla mâşukuyuz
Rah-ı dine canımız hep varımız olsun feda Şehid oldu nice mü’min cihana saldı vaveylâ
İlahi bizlere gönder özünden bir delil imda Cenabından umarız biz fütuhat babını
Mevlâ Veresin ordumuza arzak-ı rızk-ı Ğani gıda.
|