Hıleyli

HILEYLİ:

Van çevresinin bazı bucaklarında (yerlerinde) gün gören oyunlardandır. Arap harfleriyle yazılışına göre kelime, muarrep (Araplaşmış) tahminini uyandırmakla beraber, bu isimde bir Arap raksı (oyunu) bilinmiyor. Arapça iml'ya göre Khıleyli veya Khileylî şeklinde söylendiği anlaşılır ki ortalama iml'sız da neticede Hıleyli oluyor.

Bir evde düğün yapılacaksa davul - zurnacılar üç gün öncesinden düğün sahibinin mahallesinde, bazen komşu mahalleye kadar da uzanarak örneğe göre üç gün çalar ve birlikte halk şarkıları (türküleri) söylenir, hem de oyun havaları vurulur. Böylece mahalleli düğüne okunmuş olur. Düğün sabahıysa evin damına çıkıp orada davul - zurna çalarlar. Bu da, düğünün başladığına işarettir. Bu bilgiler Siirt'te Khaleyli halaydır. Gaziantep'te aynı şeye sadece Halay denilir.

Hıleyli veya Hıleyle adı, Elbistan ilçesi oyunlarından olarak da vardır. İki grupça yürütülen toplu bir kadın oyunudur.

Kars'taki "Yallı" ve ayrıca "Haleylim" adlı oyunlar aynı çeşidin farklıcaları olduğunu muhtemel göstermektedirler.

Bütün bunlar Halay t'birinin (teriminin) etimolojisini çözmek bakımından düşündürücü maddelerdir. Cümlesinin (tamamının) aslı herhangi bir andırılış ve mistik nidâya bağlı görünüyor. Andırışlı, muhtelif nidâlardan (ünlemlerden, seslenişlerden) muhtelif isimler türemiş ve bunlar halk dilinde etkileşerek kaynaşmış olabilirler.