TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU HILEYLİ:
Van çevresinin bazı
bucaklarında (yerlerinde) gün gören oyunlardandır. Arap harfleriyle yazılışına
göre kelime, muarrep (Araplaşmış) tahminini uyandırmakla beraber, bu isimde bir
Arap raksı (oyunu) bilinmiyor. Arapça iml'ya göre Khıleyli veya Khileylî
şeklinde söylendiği anlaşılır ki ortalama iml'sız da neticede Hıleyli oluyor.
Bir evde düğün
yapılacaksa davul - zurnacılar üç gün öncesinden düğün sahibinin mahallesinde,
bazen komşu mahalleye kadar da uzanarak örneğe göre üç gün çalar ve birlikte
halk şarkıları (türküleri) söylenir, hem de oyun havaları vurulur. Böylece
mahalleli düğüne okunmuş olur. Düğün sabahıysa evin damına çıkıp orada davul -
zurna çalarlar. Bu da, düğünün başladığına işarettir. Bu bilgiler Siirt'te
Khaleyli halaydır. Gaziantep'te aynı şeye sadece Halay denilir. Hıleyli veya
Hıleyle adı, Elbistan ilçesi oyunlarından olarak da vardır. İki grupça yürütülen
toplu bir kadın oyunudur. Kars'taki "Yallı"
ve ayrıca "Haleylim" adlı oyunlar aynı çeşidin farklıcaları olduğunu muhtemel
göstermektedirler. Bütün bunlar Halay
t'birinin (teriminin) etimolojisini çözmek bakımından düşündürücü maddelerdir.
Cümlesinin (tamamının) aslı herhangi bir andırılış ve mistik nidâya bağlı
görünüyor. Andırışlı, muhtelif nidâlardan (ünlemlerden, seslenişlerden) muhtelif
isimler türemiş ve bunlar halk dilinde etkileşerek kaynaşmış olabilirler.
|