TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU DÖRTLÜ OYUNU:
Urfa'nın dört
kişilik erkek oyunudur. Esas eşlik davul zurna olmakla beraber bağlama
desteğinde de yürütülebilir. Ayaklarında kırmızı
yemeni, başlarında evde örülme külahlar, sırtlarında sarı çiçekli oyalı ve el
işi düğmeli mintanlar. Onun üstünde eteği belden aşağı uzunca ve kollu bir çeşit
ceket, fakat sırt ve göğüs kısımlarında işlemeler, yenlerde de aynı açık renkten
iki sıra zırhlı süsler var. Bu bir nevi açık göğüslü duran abanın altındaki
uzunca ve bolca şalvar da aynı koyu renk kumaştandır. Özenli yerli giyim işte
budur. Oyuna başlarken
ikişer ikişer karşılıklı bir halka kurarlar. Kollar baş hizasında kalkık
durmakla beraber, eller birbirine çatışmayacak kadarlık mesafededirler. Ayaklar
önce yan yanadır. Küçük adımlar için ileri geri açışır ve yine bitişirler. Sağ
ellerde al ve sol ellerde ak çevreler bulunması makbuldür. Duruşlar
erkekçedir. Önce kollar, sonra
beden ve son olarak ayaklar harekete geçerler. Davul zurna çabuklaştıkça hız da
kıvraklaşır. İdareci durumundaki bir oyuncu al mendiliyle havayı burgulamaya
koyulunca mendiller döner, döner, atlamalar olur, mendiller omuzlara, sonra
gözlere sürülecektir. "Düzey Oyun"a
geçilir. Sımsıkı kenetlenmişlerdir. Kollar, parmaklar perçinlidir. İşte bu külçe
ağır ağır kımıldanmaya başlar. Yavaş yavaş hareket bütün vücudu sarar. Başlar
dik, bakışlar keskindir. Az sonra ayaklar harekete geçer. Adımlar açılır. Tek
ayak derken Çift Ayak'a geçilir. Üç Ayak'ın hızı yetmeyip Dört Ayak'a geçilir.
Sol ayak adımları olur. Sağ ayakların tekme atılırcasına fırlamaları olur...
"Urfa bir yana düşer" havasına davul zurna geçince oyun büsbütün kıvraklaşır.
Seyirciler bile tempo tutarlar. Usta vücutlar artık yaylanmıştır. Sıra Kılıç Kalkan
oyununa gelebilir. Zurna bir döğüş havası alır. Kalkan bulunmazsa onun işini de
kılıç görebilir. Birinin tuttuğu kılıçları iki mübariz (döğüşçü) kabzalarından
tutup çekerler, kınlar onun elinde kalır. Kılıçlar havada döner, vücutlar
yaylanıp fırlayış gücünün en hoş örneklerini gösterirler. Savaşçıların yere
yatar gibi birer vaziyet aldıkları bile olur. Sonra eskisinden daha kuvvetli bir
davranışla yeniden kalkarlar. Figürlerin sonunda iki mübariz kılıçlarını atıp
sevgiyle kucaklaşırlar. Çünkü, bu bir talimdir. Biri asil dost, diğeri asil
düşmandır. "Dörtlük" adı
verilen bu oyun yalnız erkeklerce düğünlerde yürütülür. Oyuna adını verdiren
dört figür şunlardır: 1. Ağır, 2.
Orta Kısım, 3. Harbî, 4. Düz Kısım. Dörtlü Oyunu'ndan
birkaç müşahede (gözlem) notu: Sağ ellerde al, sol ellerde ak mendillerin
görünmesiyle ve erkekçe karşılıklı duruşulmayla başlayan hareket Urfa'nın ayrı
bir oyun çeşididir. Önce kollar, sonra gövde ve nihayet ayaklar harekete
koyulur. Davul zurna çabuklaştıkça oyun da kıvraklaşır. Yürüyüşün idarecisi al
mendiliyle havayı âdeta burgulandırır. Mendiller döner. Dönüşler, atlayışlar
olur. Mendiller önce omuzlara, sonra da gözlere sürülür. Renkleri millî
renklerdir. Onları taşımaktan ayrı bir gurur duydukları bütün iç açıklığıyla
besbellidir.
|