Yannama

TÜRK HALK OYUNLARI KATALOĞU

YANNAMA:

Sivas'ın köy halaylarındandır. Şehrin dış mahallelerinde ve merkeze bağlı köylerin hemen hepsinde oynanmakta bulunulan Yannama Halayı (Yanlama Halayı) üç bölümdür.

1. Ağırlama
2. Zahma (Oynatma)
3. Tezleme (Hoplatma)

Bölümlerin üçünde de ayak hareketlerinin değişmemesi oyunun en karakteristik tarafıdır.

Ağırlama:

Küçük parmakları kilitleyerek el ele tutuşan halaycılar hilâl şeklinde dizilirler. Baş oyuncu ile sondakinin açık ellerinde birer mendil vardır. Halaya başlarken sağdakiler sola ve soldakiler sağa başlarını çevirerek uzunca bir "Alahey!" çekerler. Halaycılar, bundan sonra vakur (ağırbaşlı) bir tavır takınacak bir müddet hareketsiz kalır ve sonra yavaş yavaş oynamaya başlarlar.

Birinci zamanda yarım sağa dönerek sol ayağı kısa bir adım ileri atar ve sağ ayak ucunu sol ökçenin gerisine getirirler. (Sol ayağın ileri atılıp sağın yanına getirilmesi yarımşar zaman tutar.) İkide, tekrar sol ayak kısa bir adım ileri atıp vücut ağırlığı o ayağa bindirilirken, sağ ayak yerinden kaldırılır. Üçüncü zamanda sağ ayak solun önüne (yarım sola dönülecek surette) basılarak yarım sola dönülür. Dörtte sol ayak sağın yanına getirilir. Bu figürde, sol ayak ileri atıldıkça gövdelerin de öne doğru eğiliş göstermesi, sağ ayak hareketlerinde ise doğrulmaları şarttır. (Gövde hareketlerinde ilk eğilişin kısacık sürmesine karşılık, ikincisinin fazlaca uzatılması oyuna ayrı bir güzellik kazandırır.) Bunu takip eden birinci zamanda yine yarım sağa dönülerek sol ayaktan yürüyüşe geçilir.

El Bırakma:

Ağırlama'nın ilk figürü tarif edildiği üzere devam ederken, başçekenin bir aralık ellerini bıraktığı görülür. Öbür oyunlar da el keserler. Ayak hareketleri gerçi ilk figürdekinin aynıdır ama oyunun bundan böyle manzarası pek şirinleşecektir. Bu figürde, sol ayak ileri atılırken yapılan tartımlı (ritmik) eğilişlere el çırpmalarının katılması, figür sonunda da sağ kollar arkaya atılırken sol ellerin selam veriş vaziyetine getirilmesi pek dikkati çeken bir görünüş sağlar.

El çırpmalar şöyle icra edilir: Zamanın ilk yarısında oyuncular yarım sağa dönerek sol ayaklar ileri atılınca eller birbirine vurulur. Aynı zamanın ikinci yarısında ise bu vurulu eller birbirinden ayrılır. Halbuki, sol ayak tekrar ileri atılırken bir daha vurulan eller bu defa zamanın sonuna kadar ayrılmazlar. İkinci el çırpmayı takip eden zamanda sağ ayak solun yanına basılırken sağ kol arkaya doğru götürülür. Sol kolda el ayası içeride kalacak surette alına doğru yukarı kaldırılır. Dördüncü zamanın ilk yarısında sol ayak sağın yanına alınınca sağ elin arkası kalçaya konur. Bu anda sol el alnın tam karşısına gelmiş bulunur. Zamanın ikinci yarısında oyuncular hiç kımıldamaz, o vaziyette dururlar. Bundan sonra yeniden sol ayakla başlayan yürüyüşte iki defa el çırpılarak eğilişler yapılır ve üçte sağ ayak atılarak yarım sola dönülür. Eller hazırlanmıştır. Dörtte sol ayak sağın yanına getirilip selam vaziyeti alınır.

Yannama'nın Zahması:

Sivas taraflarında "zahma" yahut "sağma" toplu oyunlarda "Oynatma" kısmının adı olarak kullanılır. Saz çalanlarda Zahma tabirini (terimini) adeta "Rondo" gibilerden oyun havası anlamında kullanırlar.

Yannama'nın Zahma'sında musikî (Ağırlamaya nispetle) hızlı zamanlar edinir. Oyuncular, ellerini kalçalarına koyarlar. Sazın biraz yürükleşmesinden ve ellerin kalçada bulunmasından başka Zahma'nın bundan önceki figürlerden belli başlı bir farkı yoktur. Sadece, eğilişler, öncekilerden belirsiz denilebilecek kadar hafif bir surette yapılır. Zahma'ya bir müddet devam edildikten sonra başçeken ellerini kalçadan indirerek sol elini ikinci oyuncuya uzatır. O andan itibaren bütün eller küçük parmaklardan kenetlenerek oyuna devam edilir.

Tezleme:

Sazcılar, ellerin kalçadan bırakıldığını görünce derhal tempoyu hızlandırır, yani Tezleme'ye geçerler. Ayak hareketleri bu sefer de değişmez. Tezleme'de el ele tutuşma durumu pek uzun sürmez, eller birbirinden ayrılır. Ağırlama kısmının el bırakıldıktan sonraki figürü bu defa daha hızlı tekrarlamaya başlanır. Ancak, bu bölümde eğilişler, öncekilere nispetle pek hafif geçer. Yannama'nın son figürü olan Tezleme bir müddet daha devam ettikten sonra oyun son bulur ve oyuncular yarı yorgun, yarı hızını tamamlayamamış bir halde alandan ayrılırlar.






 
Bu site Kültür ve Turizm Bakanlığı Bilgi Sistemleri Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanmıştır.
Bu sayfa 1246 kez gösterilmiştir.