Kızık Halayı'nın Sıktırması

KIZIK HALAYI'NIN SIKTIRMASI:

Sıktırmada teklerin sol ve çiftlerin sağ elleri aralarında taraklamaca kilitli kalarak oyuncular omuz omuza gelirler. İki dörtlük ölçünün ilk dörtlüğünde sağ ayaklar belli belirsiz yerden kesilip tekrar olduğu yere usulca vurulur. İkinci ölçünün ilk dörtlük zamanında yine sol ve ikincisinde sağa ayaklar yere vurulur. Oyuncular bundan sonra yarım sağa dönerek, ilk dörtlükte sağ ayağı bir adım ileri atarlar. İkincide sollar onun yanına getirilir. Sonraki dörtlükte sağ bir adım daha ileri atılarak, ikinci dörtlükte sol onun yanına getirilir. Gelen ölçünün ilk dörtlüğünde sol ayaklar yarım adım sola geri alınarak hafifçe yere vurulur. İkide sağ ayaklar onun yanına getirilir ve yere vurulur. Bundan sonra oyun iki dörtlük yerinde ve dörtte yürüyüş halinde devam eder.

HOPLATMA:

Hoplatmada eller bırakılır. Yürüyüşle başlanır. Musikî değişmekle beraber, tempo yürükleşir. İlk defa sıktırmada tarifi geçen ve dört dörtlük süresince yürüyüş figürü yapıldıktan sonra (yine Sıktırma'da olduğu gibi) önce sol ayaklar sola geri alınır. Sağlar onun yanına getirilirken eller de göbek hiz'sına kadar kaldırılarak çöpük çalma durumuna getirilip ayaklar birlikte kuvvetlice vurulur. (el çırpılır) Kızık Halayı'nın el çırpmaları her vakit sağ ayaklar solun yanına vurulunca yapılır. Bundan sonra yine sağ ayaktan başlayan ve dört dörtlük süren yürüyüşler gösterilir. Kızık Halayı'nda hoplatmanın figürleri de sıktırmadakilerin aynıdır. Yalnız, sıktırma bölümüne girilişte önce yerinde ayak hareketleri olur. Hoplatmada ise önce yürüyüş, sonra yerinde yapılan hareketler sıralanır. Hoplatmadaki el çırpmalarla ayak atışlara katılan kol hareketleri oyuna sevimli ve pek eğlenceli bir renk verirler. Hoplatmada diz vuruşları da olur. Bunlar, yürüyüş figürlerinin sonunda sol ayak sağın yanına getirilince yapılıp sol ayağın yerine sol diz vurulur. Diz vuruşlar çok kere oyunun sonuna doğru yapılırlar. O anda musikî çok yörükleşmiştir. Oyuncular henüz doymamışlarsa, kollarını bu sefer birbiri omuzlarına atarak oyuna devam ederler. Bundan sonra sıçramalarla yapılan yürüyüşler, havaya zıplanırken fırlatılan keskin ayak hareketleri ve yerleri sarsarcasına ökçe vuruşları halay alanına görülmeye değer bir manzara verir. Çabukluk bakımından çalgıyla oyun arasında yarışmayı andıran bu güzel sahne uzun sürmeyip oyuncular dağılmaya başlayınca musikî de susar.

Kızıh Halayı, üç kısımlıdır:

1. Ağırlama,
2. Sıktırma,
3. Hoplatma,

Kızıh Ağırlaması:

Oyuncular önce küçük parmaklarından kenetlenerek el ele dizilirler. Musikînin birinci zamanında sağ ayak belli belirsiz yere vurulur. İkide vücut sağa bindirilir. Üçüncüde sol ayak yarım sola atılıp ökçe üstüne konur, aynı anda dizlerin ikisi birden hafifçe kırılıp gövde sola ileri eğdirilir. Dörtte dizlerle gövde doğrulur, dizleri kırıp doğrultma ve gövdeyi soldan ileri verip sağa ileri alma tarzında yaylanılarak yapılan bu figür üç defa tekrarlanır (Halayın cephesi yarım soldadır).

Saz yeniden başa geçince birinci zamanda sol ayak yerine getirilir. İkincide gövde sola bindirilir. Üçte sağ ayak yarım sağa atılıp ökçe üzerine konulur, gövde de sağa ileri eğdirilirken her iki diz tartımlı (ritmik) bir kırma yaparlar. Dörtte gövdeyle dizler doğrultulur. Sağ ayak ilerde olduğu halde yapılan bu figür üçte tamamlanınca musikî tekrar başa döner. Bundan sonra birinci tempoda sağ ayak yerine getirilir, ikide gövde sağa bindirilir. Tekrar sol ve sağ ayaklar üzerinde üçer defa yaylanışlar olup yürüyüşe geçilir.

YÜRÜYÜŞ:

Tarif edilen figürün en son vaziyeti (durumu) "cepheler yarım sağda ve sağ ayaklar ilerden ökçe üstündedir. İşte bu vaziyette bulunulurken musikî boşa geçerse de;" Birinci zamanda sağ ayak yerine getirilmeyip yine yarım sağa alınır. (oyuncuların cephesi tam sağa dönmüştür). İkincide vücut sağ ayağa bindirilirken sol ayak ta yerinden kaldırılır. Üçte, sol ayak bir adım ileri atılır. Dörtte, vücut sol ayağa yüklenirken sağ ayak da yerden kaldırılır. Beşte, yine sağa ayak bir adım ileri atılır. Altıncı zamanda sol ayak yerden kaldırılırken vücut sağa bindirilir. Yedide, sol ayak yanına getirilip hafifçe yere vurulur. Sekizincide bu vaziyette durulur.

Bundan sonraki birinci zamanda sol ayak biraz sola geri alınır. İkincide vücut sola bindirilir. Üçte, oyuncuların cephesi yarım sola dönerken sağ ayak da bir adım sola atılıp ökçe üstüne konur. Bu vaziyette üç defa diz kırmalarla yapılan gövde hareketinin üçüncü tekrarından sonra sağ ayak yerine getirilir. Sol ayak da tam sola atılıp ökçe üstüne konur. (Oyuncuların cephesi - halaya ilk başlanış vaziyetine nispetle yarım sola dönmüştür). Üç kere de bu vaziyette yaylanış yapılır. Musikî tekrar başa geçince, birinci zamanda sağ ayak yerine getirilmeyip yine yarım sağa alınır.

EL BIRAKMA:

Oyun, yukarıdaki şekilde devam ederken bir aralık baş çeken yanındakinin elini bırakır. Öbür oyuncular da onu taklit ederler. Musikîde zaman ve figürlerce hiçbir değişiklik olmadığı halde, yaylanış tarzındaki figürlere kol hareketlerinin katılmasıyla oyunun görünüşü daha hoş ve çekici şekiller edinir.

Yürüyüşlerde kolların ayak hareketlerine refakati tıpkı Düz Halay yürüyüşlerindeki gibidir.

Duruş vaziyetindeki figürlerde, sağ ayak öne atılarak ökçe üstüne konulunca, sağ kol da el ayası ufka yöneltilmiş halde sağ ayağın yönelişinden yana ileri uzatılır. (Elin arkası kalçaya konulmak suretiyle sol kol arkaya atılmıştır). Bu vaziyette yapılan yaylanışlar hamleyi andıracak bir mahiyet arz ederler. Sol ayakta da sol kollar aynı şekilde sola ileri uzatılıp sağ kollar arkaya atılarak yaylanışlar üç defa tekrarlanır. Bu yaylanmalardan sonra öndeki ayaklar geri alınırken kuvvetli bir el çırpması yapılar.