Kılıç Kalkan Oyunu

KILIÇ KALKAN OYUNU:

Bursa'nın kılıç - kalkan oyun çeşitleri nesillerden beri yiğitliği yaşatagelmiş olan bir konudur. Bunların özel hâli çalgısız ve türküsüz oluşlarındandır. Bale sanatında sözlü ses yok, fakat müzik eşliği vardır. Halbuki Bursa'nın kılıç - kalkan oyununda sözlü veya sözsüz musikînin herhangi bir eşliği yoktur. Fakat bu farka rağmen, yine de orijinal bir nevi bale gösterisidir. Çünkü, silah çatışmalarının tartımlı şakırtılarından ifade gücü kazanır. Bu şakırtılı âhenk devam ederken öte yandan bazen okunan kahramanlık şiirleri de esrarlı ve ürpertili bir zemin yaratırlar.

Bursa'nın kılıç - kalkan oyunlarında üç esas bölüm vardır:

a) Sel'm
b) Yemin
c) Savaş.

a) Selam: Bu sel'm kısmında oyun başlamışken sadece kılıç ve kalkanların sürtünüşünden çıkan madenî gıcırtılar olur ve bu sesler arasında sel'mın gayet vakarlı (ağırbaşlı) ifadesi olur. Bu sırada oyuncular tek saf hâlindedirler. Durumu, aynı zamanda bir saldırışın başlangıcını da andırır.

b) Yemin: Sonra kümelenerek toplaşırlar, halka kurmuş gibi çöreklenirler. Kalkanlar ortalama kalmak üzere and içme faslına geçmişlerdir. Bu fasla, kılıç kabzalarının kalkana vurulmasıyla son verilir.

c) Savaş: Sonra karşı saflar hâline geçilip savaşa koyulunur. İkişer ikişer karşılıklı kılıç - kalkan çarpışması yaparlar. G'leyan (coşku, coşma) neticesi kimi zaman yaralandıkları bile olur. Bu musikîsiz ve sözsüz hareketler (şakırtının tartımına rağmen) tam bir pantomima çeşididir.

Kılıç - Kalkan oyunu başarılı bir seyirliktir. Şimdiki tertibinin şimdiki sıralanışı şudur:

1. Askere çağrılış, eratı uğurlama peşrevi,
2. Asker katıldıktan sonra yemin töreni,
3. Kılıç bileme, savaşa girişme,
4. Savaş sonunda mütareke,
5. Mütareke sırasında bazı tehdit hareketleri,
6. Silâhını kaptıran savaşçının hileli oyunlarla silâhını geri alması ve bu esnada cenkleşme.

Bursalılar için kılıç ellerinden alınamayacak surette bir bütünlüğün timsalidir. H'l', Ulu Cami'de hutbe için mimbere çıkan hatibin elinde kılıç bulunur. Oyunun bütün musikîsi kılıç - kalkanın tartımlı sesleridir. Heybetin 'hengini türlü figürlerini intizamıyla sembolleştirebilen bir çeşittir.

Urfa'nın (Şanlıurfa) ilçesinin (Şimdi Bozova'ya bağlı bir köy) merkez köy gibi bazı yöre kariyerlerinde (köylerinde) iki erkek tarafından düğün ve bayram günlerinde davul - zurnayla yürütülen keza (böylece) bir Kılıç - Kalkan Oyunu vardır. Çarpışma figürleri gösteren bir çeşittir.

Muş'un Malazgirt ilçesinin merkez köyünde yapılan Kılıç - Kalkan Oyunu bilâkis tek kişilik olup davul - zurna eşlik eder.

Siirt çevresinde de aynı sıra şartları dairesinde yürütülen bir Kılıç - Kalkan Oyunu vardır.

Bıçak Oyunu'nu Ankara bölgesinde köylü oyuncu davul - zurna eşliğinde oynar. Bu taktirde, bıçaklı oyuncu ile birlikte tartımcı davullar da çalanlarca türlü döndürme ve kaldırma hareketleriyle havada oynatılırlar.

Hançer Barı'nı Erzurum'da iki kişi karşılıklı yürütür. Her iki ellerinde birer hançer bulunduğuna göre dört hançer çarpışma gösterisi yapıyor demektir. Herhalde böylesi eski savaşlarda da olurdu. Erzurum'un Köroğlu Barı'nda ise iki elde bıçaklar yerine yalnız sağ ellerdeki birer kama, yeni oyunda iki kama sert çarpışma gösterisi yaparlar.

Sivas'ın bıçak oyunları bir iki kişi tarafından yürütülür.

Kalkan oyunu meselâ Akhisar'da da vardır.

Kılıç - Kalkan oyunu daha ziyade zeybeklerin oynadığı bir çeşittir. Bursa'nın ki bunlardan ileri (gelişmiş) bir tertiptir.

Kılıç - Kalkan Oyunu güney hudutlarımızda çok aşağıda ki ülkelerde de Osmanlılıktan hâtıra halinde el'n (bugünkü) korunmaktadır.