TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU KARS OYUN
ÇALGILARI: Erzurum barlarına
eşlik eden çalgı takım Kars'ta da görenek gereğince gün gördüyse de, bölgede
ayrıca tulum boru eni konu revaçtadır. Tulum çalgısı;
oğlak kuzu veya koyun derisinden yapılır. Deri, örselenmemesine dikkat edilerek,
yekpare (tek parça) kalacak surette yüzülür. Ön ve arka ayakları dipten kesilir.
Ön ayak yerlerinden birine üfürülecek bir tahta boru geçirilip, öbür ayak yeri
sıkıca bağlanır. (Buraya kimi zaman süs meydanında bir cep aynacığı da
takarlar). Arka ayak yerlerinden birine takılı tahtanın iki tarafa birer boru
geçecek surette oyulmuş bulunur. Buradan takılı iki borunun tulumu girdikleri
yer sıkıca sarılır. Bir boruda 5, öbüründe bir veya iki delik vardır. Her iki
borunun dışa yönelik ağızları zurna çanağına benzeyen geniş bir kulağa bitişik
olarak açıktır. Dördüncü ayağın yeri sımsıkı tıkalı olur. Ağızla şişirilen
tulumun havası koltuk altında sıkıştırılır. Alt kısma düşen borular iki elle
tutularak perde deliklerini parmaklar kullanır. Koltuk sıkıştırıldıkça hava tiz
ve pes iki ayrı sesle borulardan bir anda fırlar. Ağızla ikide bir üfürülerek
tulumun havası tazelenir. Zurnamsı, fakat farklıca çeşnisi olan kesintisiz
sesler bereketli surette süzülüp gider. Zilli ve zilsiz
tefler kadınlar arasında kullanılır. Azeri oyunlarında
yer alan Azerî sazlarından bazısı kimseler az da olsa o yöremizin köşe
bucaklarında yakın zamanlara kadar vardılar, belki hâlâ bile tek tek
mevcutturlar. Fakat, hiç birisi takım kurabilecek yetki ve kabiliyette değiller.
Bu takımda Kemençe, Artvin'den gelerek nâdiren yer alır olmuştur. Tef ve
nakkareden ibaret kalıp çalanları türkü de çağırırlar. Tar, mızraplıdır.
Kemençe, dik aşağı tutularak yayla çalınır. Nakkareye kendi değnekleriyle
vurulur.
|