TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU HORUM:
Eski (hı) harfi
gibi hırlak söylenmek şartıyla bir "horum" kelimesi Türk diyaleklerinde çok
eskidir. Orun (veya Urun);
yer, mek'n, mevki, mesken. VII. yüzyıldan beri
devamdaki Batum bölgesi Acaralarının sıra oyunu "Khorumi" adını taşımaktadır.
Lezgilerden sayılan bu Acaraların acar dansların bizim en doğu
Karadenizlilerimizin Horun'larıyla kar'bet (akrabalık, yakınlık) gösteriyorlar.
Oyun giyimleri de sınırın öte ve beri yarı sekenesi Müslüman ve ülke merkezi
Batum'dur. Bir Gürcü diyaleği konuşmakla beraber, hususiyle (özellikle)
erkekleri genellikle Türkçe de konuşurlar. Bu Batum
Acaralarında bir kısmı 60 - 70 yıl önceleri Anadolu'ya göçüp isk'n edildiler.
Meselâ Bursa'nın Uludağ'a mücavir Bağlı köyüne bir saat mesafedeki Soğukpınar
nahiye merkezi bir Acara köyü olup sekenesi ot yığınına da "horum" derler. Yine
oradan bir saatlik Karasilâh köyünde Acaralar yerleşiktir. Horum t'biri onların
"Horum" dediği yatık ekin demetine yukarda adı geçen Bağlı köyü Türkleri deste,
tomar halinde bağlanına da sümek diyorlar. Horum demezler, fakat Gürcülerin öyle
dediğini m'lûmat (bilgi) kabilinden işitip bilirler. Uludağ ile Kafkasya
Türkçeleri arasındaki mesafede horum adı semt semt kes'fet halinde (yoğun olarak
sıkça) köylülerce çok bilinip kullanılır. 000 Elazığ
tarafında "horum" denilen kadın oyununun bir adı da "Güvercin Oyunu" dur. Ayrı
havası ve sözleri olan pek kıvrak bir çeşittir. Ölçüsü 2+3+2+2 bileşimiyle 9/16
aksağıdır. Bir figüründe ayaklar yerde bitişik kalmak üzere sağ ve sola
kaykılınır. Öbür figürü, önce ileri doğru ve sonra geri geri eski yerine gidip
gelişlerdir. Horan'la andırılış olmakla beraber adı belki de başka asıldandır.
Elazığ merkez
ilçesinde davul - zurnayla açık havada ve saz ile dönbek (dümbelek) gibiler
eşliğiyle odada yürütülür. Erkek meclisinde kadın oyuna kalkmaz. Elazığ Horum'u
5/8 + 9/8 aksak birleşimiyle 9/8 yayılabilmiştir. Türküsünün birkaç m'nisi
bulunup yedili vezindedirler. Haldeki (günümüzdeki) durum kısaca budur. Horum
kelimesinin oralardaki asıl anlamı tarlada biçilmiş ekin yığını, mec'zî anlamı
da birlikteliktir. Tarlada çalışanlar bu yığınlar önünde âdeta berekete şükran
oyunu yürütürler. Görenleri bu düşünce işgal eder. Biçildikten sonra
tarlada yapılan burçak yığınlarından her birine "horum" veya "hörüm" denildiği
gibi balya hâline konulan otun adı da nice yerlerde "horum" dur. Elazığlıların
"Horum" (nadiren de hörüm) dediği oyunun türküsü pek yaygın olup hele Harput
mahallelerinde bilmeyen yoktur. Biraz İstanbul çiftetellisini andırır. Oralarda
"Şeve Kırma" kadın oyununu ara sıra erkekler de oynarlar. Elazığ'da Tamzara,
İzmir'in zeybeği kadar ve onun gibi çekici bir çeşittir. Her yönde oynanmaya
değer. Bununla beraber, Elazığ'ın kendi yerli zeybeği de vardır. Şu oyunla türkü
Harputlu bir 'şıktandır: Güle naz, gülen az
Bülbül eyler güle naz İndim yâr bahçesine Ağlayan çok, gülen az.
Elazığ'ın Etminik
köyünde tek kişilik bir "Horum" tespit edilmiştir. Tunceli'de de "Horum adlı bir
çeşidin izi vardır. Çoruh ili
köylerinde "Horon kaldırma" bir oyun çeşididir. Erkeklere mahsustur. Tek kişi
yatarak oynar.
|