TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU GÖVENK:
Malatya bölgesinde
iki türlüsü vardır: Ağır Gövenk, Orta Gövenk. Oyun havası anlamında olarak
kullandıkları gövenk kelimesini bazı köylerin halkı "govanda" telâffuz
ediyorlar. Ager Govanda, Ağır Gövende demek olur. Gövenk şarkısının sözleri
Türkçe'dir, lehçeden sözleri yoktur. Ağır Gövende de Türkçe sözlüdür, güvey
havasıdır. Oyuna 20-30 kişi katılır. Sal'v't-ı Şerife getirirler, gınayı
(kınayı) dolaştırır ve bu Govend'i oynarlar. Ağır kısmını yaşlılar,
Kaldırma'sını gençler oynar. Malatya'nın diğer sıra oyunları şunlardır: Aşırma,
Değirmenci, Garzanî, Harkuşta (üçlemesi), Hımhime (Ağrı Dağı, üç dildedir),
Kılıç Kalkan, Lorke, Memyane (güzel demektir), Meyruki, Nari, Papori, Tanzara,
Temurağa (3 kısım), Tringo. Tanzara'nın türküsü şöyledir: Tanzara'dan taş
gelir El' gözden yaş gelir Seni bana virseler Allah'a hoş
gelir "Şefikam"
türküsüyle de oyun yürütülür. Hakk'ri ilinin
Çölemerik ilçesinde "Her Alaley" Kürtçe sözlüdür. "Heri al, aley (laley)" sen al
ala benzeyen kız demektir. Oyun havasıdır. "Keçiğe caney": Genç kız. Şarkıları ikişer
ikişer söylenen toplu oyun havaları sözlü Halaylar gibi olup
şunlardır: Beri Basu Kılıç
Kalkan Ne Dinem Ne Dürüstüm Sıkkanî (Şeyhanî) Hamame Karakıştani:
(Üçlü, süratli) Karakıştani: (İkili, sekiz vuruş) Hırpanî (Halay)
Beleti: (Vurgulu çalgı olmaz, ayak sesleri işitilir.) Dakkat'ül Meymoki:
(Dörtlü, sözlü Halay gibi üç ayaktır.) Mardin'in oyun
havaları şunlardır: Malayya: 2, 3, 10,
30 kişi. Hınnî: Oyun havası. Mardin'den Midyat
ilçesinde eski ıklığ tipindeki kemançeye Nahora derler. Midyat ilçesinin oyun
havaları şunlardır: Çarışu: Oyun
havası. Çepeku: El çırpma. Omuz omuza çok
hareketli bir oyundur. Bilhassa ayaklar fazla işlektir. Bu hünerli oyunun iki
kısmı vardır: Ağır, çabuk. Gövent
(Giryanî) Hırpanî: Oyun havası. Hruzi: Küçük parmaklardan tutuşularak
Halay gibi yürütülen bir çeşittir. Köçeri: Elazığ bölgesinin aynı addaki
oyunundan farklıdır. N'fa (Nafia): Oyun havası. Semra: Oyun
havası. Şing''li: Oyun havası. Midyat'ta şu
çeşitler de vardır: Botanî: Halay gibi
üç ayak Çenbeli Ağa Çepikey: El çırpma. Haddîno: Düğün
havası. Hanime: Hanım. Keçik'ni: Kadın oyuncudur. Cizre ilçesinde
şimdilik şunlar tutulmaktadır: Şeyh'nî: Halay gibi
toplu oyun ve havası. Navincî (Ortanca) Hoplama
(Sivik=Çabuk)
|